2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu Kapsamlı Rehber (2025)

Kamulaştırma Kanunu Nedir?

2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu, kamu yararının gerektirdiği durumlarda devletin veya kamu tüzelkişilerinin, gerçek ve tüzel kişilere ait taşınmazları belirli şartlar altında kamulaştırmasına ilişkin esasları belirler. 4 Kasım 1983 tarihinde kabul edilen bu kanun, kamulaştırma sürecini, taşınmaz sahiplerinin haklarını ve itiraz yollarını detaylı olarak düzenler.

Kamulaştırma Kanununun Kapsamı ve Amaçları

Bu kanun, taşınmaz malların kamulaştırılması sürecini, kamulaştırma bedelinin belirlenmesini, idare adına tescil işlemlerini ve geri alma şartlarını düzenler. Özel kanunlara dayanılarak yapılan kamulaştırmalarda da aynı hükümler geçerlidir.

Kamulaştırmanın temel amacı; kamu yararını sağlamak, büyük ölçekli projelerin gerçekleşmesini mümkün kılmak ve kamusal ihtiyaçları karşılamaktır. Ancak, taşınmaz sahiplerinin haklarını da göz ardı etmemek adına belirli prosedürler öngörülmüştür.

Kamulaştırma Süreci ve Şartları

1. Kamu Yararı Kararının Alınması

Kamulaştırma işlemi yalnızca kamu yararı bulunan durumlarda yapılabilir. Kamu yararı kararını verecek merciler şunlardır:

İlgili bakanlıklar (örneğin enerji, ulaştırma veya turizm bakanlıkları),
Belediye encümenleri,
İl idare kurulları,
Cumhurbaşkanı (birden fazla ili kapsayan durumlarda).

Bu kararın alınmasından sonra kamulaştırma süreci resmen başlar.

2. Kamulaştırma Öncesinde Yapılacak İşlemler

Kamulaştırmayı gerçekleştirecek olan idare, şu adımları takip eder:

Kamulaştırılacak taşınmazın sınırlarını, yüzölçümünü ve sahiplerini belirler,
Tapu, vergi ve nüfus kayıtlarını inceleyerek taşınmazın sahiplerini tespit eder,
Vergi dairesi aracılığıyla taşınmazın beyan edilen vergi değeri belirlenir,
Kamulaştırma işlemi tapuya şerh edilerek taşınmazın durumu resmileştirilir.

3. Kamulaştırma Bedelinin Ödenmesi

Kamulaştırma bedelinin ödenmesiyle ilgili temel kurallar şunlardır:

Kamulaştırma bedeli nakden ve peşin olarak ödenmelidir.
Büyük ölçekli enerji, sulama, iskan ve turizm projelerinde kamulaştırma bedelinin en az %16’sı peşin ödenmeli, geri kalan kısım ise beş yıl içinde faizli taksitlerle ödenebilir.
Küçük çiftçilerin tarım arazilerinin kamulaştırılması halinde bedelin tamamı peşin olarak ödenir.

Kamulaştırma işlemi tamamlanmadan taşınmaz sahibinin bedel üzerinden pazarlık yapma hakkı bulunmaktadır.

4. Kamulaştırma Kararının Tapuya Şerh Edilmesi

Kamulaştırma kararı alındığında tapu siciline şerh konur.
Şerh konulmasından itibaren altı ay içinde kamulaştırma bedeli belirlenmez ve mahkemeye başvurulmazsa, tapu idaresi bu şerhi otomatik olarak siler.

5. Kamulaştırma Davaları ve İtiraz Süreci

Kamulaştırmaya karşı taşınmaz mal sahiplerinin çeşitli hakları vardır:

Kamulaştırma kararının iptali davası açılabilir.
Kamulaştırma bedelinin yanlış hesaplandığını düşünen mal sahipleri bedel tespit davası açabilir.
Kamulaştırılan taşınmaz beş yıl boyunca kullanılmazsa, mal sahibi geri alma davası açabilir.

Bu davalar ilgili idare mahkemelerinde görülür ve taşınmaz sahipleri hukuki destek alarak haklarını savunabilir.

Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Nasıl Yapılır?

Mahkemeler kamulaştırma bedelini belirlerken şu kriterleri dikkate alır:

Taşınmazın konumu ve kullanım şekli,
Piyasa rayiç bedeli (bölgedeki emsal satış değerleri incelenir),
Vergi beyanı ve gelir değeri,
Tarım arazilerinde üretim kapasitesi,
Arsa ve bina değerleri,
Yol, ulaşım ve altyapıya yakınlık gibi çevresel faktörler.

Kamulaştırma bedelinin adil ve tarafsız belirlenmesi için bilirkişi raporları hazırlanır ve mahkeme süreci takip edilir.

Kamulaştırma Kanunu’na Göre İtiraz ve Hukuki Süreç

Kamulaştırma işlemine itiraz etmek isteyen malikler, 30 gün içinde idari yargıya başvurabilir. İptal davası sürecinde mahkemeler aşağıdaki hususları değerlendirir:

Kamulaştırma yetkisine sahip idarenin gerekçesinin kamu yararı açısından geçerli olup olmadığı,
Kamulaştırma işleminin kanuni prosedüre uygun olup olmadığı,
Kamulaştırma bedelinin adil belirlenip belirlenmediği.

Kamulaştırma Kanunu’na Göre İtiraz ve Hukuki Süreç

Kamulaştırılan Taşınmazın Geri Alınması (Geri Alma Davası)

Kamulaştırılan bir taşınmaz beş yıl boyunca kullanılmazsa mal sahibi veya mirasçıları, taşınmazın geri verilmesi için dava açabilir.

İlgili idarenin, taşınmazı kamulaştırma amacına uygun şekilde kullanmadığını ispat etmek gerekir.
Taşınmaz geri alındığında, idare tarafından ödenen kamulaştırma bedeli güncellenmiş haliyle iade edilir.

Sonuç

2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu, kamunun ihtiyaçlarını ve bireylerin mülkiyet haklarını dengelemeyi amaçlayan kapsamlı bir düzenlemedir.

Bu rehber, kamulaştırma sürecini anlamanızı ve haklarınızı bilerek hareket etmenizi sağlayacaktır. Eğer kamulaştırma işlemiyle ilgili detaylı bilgiye ihtiyacınız varsa, bir hukuk uzmanına danışmanız önerilir.

2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu, kamu yararı amacıyla özel mülkiyetteki taşınmazların kamulaştırılmasını düzenleyen temel mevzuattır. Bu kanun, kamulaştırma sürecinin nasıl işleyeceği, hangi koşullarda kamulaştırma yapılacağı, kamulaştırma bedelinin nasıl belirleneceği gibi konuları ayrıntılı bir şekilde ele alır.

Devlet ve kamu tüzel kişileri tarafından, kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek ve özel hukuk tüzelkişilerinin mülkiyetindeki taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını kamulaştırma yetkisini kullanarak gerçekleştirilir. Kamulaştırma bedeli, taşınmazın piyasa değeri üzerinden belirlenir ve bu bedel peşin olarak ödenir. Ancak, bazı özel durumlarda taksitlendirme söz konusu olabilir.

Kamulaştırma sürecinde, taşınmaz sahiplerinin haklarını korumak amacıyla belirli prosedürler ve itiraz hakları da bulunmaktadır. Örneğin, kamulaştırma bedelinin belirlenmesine itiraz edilebilir ve bu itirazlar mahkemeye taşınabilir.

Kamulaştırma işlemleri, çeşitli yönetmelik ve uygulama esasları ile desteklenir. Bu yönetmelikler, özellikle değerleme, itiraz ve uzlaşma süreçleri ile ilgili detayları içerir.

Kamulaştırma işlemleri, Anayasamızın 46. maddesi ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’na göre düzenlenmiştir. Bu kanun, kamulaştırmanın nasıl yapılacağı, hangi koşullarda gerçekleştirileceği, itiraz süreçleri ve tazminat esaslarını belirlemektedir.

Kamulaştırma işlemleri, devletin veya kamu kurumlarının, kamu yararı amacıyla özel mülkiyete sahip taşınmazları zorla edinme sürecidir. Bu işlem, genellikle altyapı projeleri, ulaşım yolları, parklar, kamu binaları gibi kamuya hizmet eden projelerin gerçekleştirilmesi için gerekli olan taşınmazların temin edilmesinde kullanılır.

Kamulaştırma sürecinde maliklerin haklarını bilmesi, süreci takip etmesi ve gerekirse hukuki destek alması büyük önem taşır.

Eğer taşınmazınız kamulaştırılıyorsa, belirtilen süreler içinde itiraz etmeli ve hakkınızı korumalısınız!

Mevzuat

Kamulaştırma Kararının İptali | Dava Süreci Şartlar (2025)

Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan Kaynaklanan Engeller 2025

Taraflar Arasında Sözleşme Bulunması (İdame-i Şuyu Nedir)

İzale-i Şuyu Nedir ve Neden Açılır?