İtiraz Kanun Yolu Nedir?
İtiraz, kural olarak hakim kararları ile kanunun açıkça gösterdiği hâllerde, mahkeme kararlarına karşı üst bir merciiye yapılan, hukuki niteliği itibariyle “kanun yolu” başvurusudur. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen kararların da hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle bir üst merciiye itiraz başvurusu yapılabilir. Ancak, Cumhuriyet savcısının kararlarına yapılan itiraz hukuki nitelik olarak “itiraz kanun yolu” olarak kabul edilmemektedir. Ceza muhakemesinde, savcılığın kararlarına karşı şüpheli veya sanığın itiraz hakkına “hukuki çare” ; mahkeme veya hakim kararlarına itiraz hakkına ise “kanun yolu” denilmektedir.
Kanun yolu, şüpheli veya sanığa daha geniş koruma ve güvence sağlayan bir ceza muhakemesi aracıdır. İtiraz kanun yoluna başvurulması, aleyhine başvurulan kararın kesinleşmesini engeller. İtiraz kanun yolu ile ilgili genel hükümler Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 267-271 maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Ceza Hukukunda İtiraz Kanun Yolu Süresi
İtiraz başvurusu kişinin aleyhine verilen kararın kesinleşmesini engeller, itiraza dair genel hükümler ceza muhakemesi kanununun 267 ila 271. maddeleri arasında düzenlenmiş durumdadır. İtiraz için kanunen verilen süre tefhim ve tebliğinden sonraki 7 gündür, karar kişinin bilgisi dışında verilmişse tebliğ edilmesinin ardından yasal süre başlar. Cumhuriyet savcılığının verdiği kovuşturmaya yer yok kararı ile kamu davası açılması kararının ertelenmesi kararında mağdur olan kişinin itiraz kanun yoluna başvuru süresi 15 gündür. Hakim ya da mahkeme kararlarına şüpheli sanık, katılan ya da katılma talebinde bulunduğu halde reddedilen kişiler itirazda bulunabilir. Cumhuriyet savcısı kararına ise mağdur, müşteki ve şüpheli itirazda bulunabilir.
İtiraz Kanun Yolu Konusu Olabilecek Kararlar
Ceza Muhakemesi Yasası’na göre, itiraz yoluna başvurulabilen kararlar şunlardır:
- Adli yargı içerisindeki mahkemeler tarafından verilen madde bakımından yetkisizlik (görevsizlik) kararları (CMK 5/2)
- Yer bakımından yetkisizlik kararları (CMK 18/3)
- Yargıcın reddi isteminin kabul edilmemesine ilişkin kararlar (CMK 28/1)
- Yargıcın reddi isteminin geri çevrilmesi konusundaki kararlar (CMK 31/3)
- Eski hale getirme isteminin reddine ilişkin kararlar (CMK 42/2)
- Tanıklıktan ve yeminden nedensiz çekinmeden dolayı uygulanan disiplin hapsi kararları (CMK 60/4)
- Gözlem altına alınma kararları (CMK 74/4)
- Şüpheli veya sanığın beden muayenesi ve vücudundan örnek alınması kararları (CMK 75)
- Diğer kişilerin beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması kararları (CMK 76)
- Tutuklamaya ilişkin kararlar (CMK 101/5)
- Şüpheli veya sanığın tutukluluk durumunun devamına veya salıverilmesine ilişkin kararlar (CMK 104/2)
- Cumhuriyet savcısının tutuklama kararının geri alınmasını istemesi, şüpheli veya sanığın salıverilme istemleri üzerine, merciince istemin kabulüne, reddine veya adli kontrol uygulanmasına ilişkin kararlar (CMK 105)
- Adli kontrole ilişkin kararlar (CMK 111/2)
- Elkonulan eşyanın geri verilmesi isteminin reddine ilişkin kararlar (CMK 131)
- Koruma tedbirleri nedeniyle ödenen tazminatların geri alınmasına ilişkin kararlar (CMK 143)
- Müdafilikten veya vekillikten yasaklanma kararları (CMK 151/4)
- Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararları (CMK 171/2)
- İddianamenin iadesi kararları (CMK 174)
- Durma kararları (CMK 223/8)
- Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları (CMK 231/12)
- Zorlama amaçlı elkoyma ve teminat belgesine ilişkin kararlar (CMK 248/8)
- Yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer görülmemesi nedenleri ve kabulü kararları (CMK 319/3)
- Yargılamanın yenilenmesi isteminin esassız olmasından dolayı reddi veya kabulüne ilişkin kararlar (CMK 321/3)
- Özel yasalarda da mahkeme kararlarına karşı itirazın mümkün kılındığı durumlar mevcuttur. Örneğin İİK m. 353 ve Kabahatler Kanunu m. 29/2 maddelerindeki düzenlemeler gibi.
Sık Sorulan Sorular
İtiraz kanun yolu mudur?
İtiraz, kural olarak hakim kararları ile kanunun açıkça gösterdiği hâllerde, mahkeme kararlarına karşı üst bir merciiye yapılan, hukuki niteliği itibariyle “kanun yolu” başvurusudur.
Mahkeme kararına nasıl itiraz edilir?
İtiraz, kararı veren mahkemeye verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır. İtiraz dilekçesinde, kararın hangi nedenle bozulmasını istediğiniz açıkça belirtilmelidir.
Mahkeme kararına itiraz etme yolu nedir?
Hâkim veya mahkeme kararına karşı itiraz, ayrıca hüküm konulmayan hâllerde Kanun’un 35’inci maddesine göre ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde, kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır.
Kanun yoluna başvurmak ne demek?
Mahkeme tarafından verilen ara kararlar ile yargılamayı bitiren nihai kararların hukuka uygun olmadığını düşünmeniz halinde kararın bir kere daha aynı mahkeme ya da üst mahkeme tarafından gözden geçirilmesini sağlayan çeşitli usuller bulunmaktadır. Bu usullere kanun yolları denmektedir.
Kesin karara nasıl itiraz edilir?
Hukuka aykırı kesinleşmiş mahkeme kararına karşı itiraz yetkisini kullanması için İstinaf Mahkemesi Başsavcılığı’na hukuki gerekçeleri açıklayan bir dilekçeyle başvurulması gerekir.
Gerekçeli karara nasıl itiraz edilir?
Ceza mahkemelerinde gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde istinaf kanun yoluna başvurmak mümkündür. İstinaf kanun yoluna başvurulması üzerine, şartları varsa Bölge Adliye (İstinaf) Mahkemesi’nin kararına karşı da 15 gün içinde temyiz kanun yoluna başvurulabilir.
Hakimin verdiği karara itiraz edilebilir mi?
Kural olarak hakimlik24 kararlarına karşı itiraz mümkündür. CMK m. 267’de “Hâkim kararları ile kanunun gösterdiği hâllerde, mahkeme kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.” denilerek esasen mülga Kanun’daki düzenleme tekrar edilmiş ancak sayma yöntemi terk edilmiştir.
Hukukta itiraz ne demek?
Mahkemelerin, hakimlerine ya da savcıların aldığı kararların kanunlara aykırı olduğu gerekçesi ile bir üst makama yapılan başvuruya itiraz denir, savcılık kararına karşı yapılan itiraza ceza muhakemeleri kanunda hukuki çare denirken mahkeme ve hakimlerin kararına yapılan itiraza kanun yolu denilir.
İtiraz yolu davası nedir?
İtiraz yolu, bir mahkemede görülmekte olan bir dava sırasında, taraflardan birinin kendisine uygulanacak hükmün, Anayasaya aykırı olduğunu ileri sürmesi suretiyle yaptığı itiraz üzerine yapılan denetimdir.
Mahkemenin verdiği karara nasıl itiraz edilir?
Madde metninden de anlaşılacağı üzere İstinaf mahkemesinin kesin nitelikteki kararlarına karşı, Bölge Adliye Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığı resen veya istem üzerine itirazda bulunabilir. Başsavcılık, sanık aleyhine bir itirazda bulunacaksa bunun süresi 30 gündür.
