Kamulaştırmasız El Atma Nedir? Haklarınız Süreç ve Davalar (2025)
Kamulaştırmasız el atma, bir kamu kurumunun özel mülkiyetteki taşınmaza, kamulaştırma işlemini tamamlamadan fiilen veya hukuken müdahale etmesi durumudur. Bu müdahale sonucunda mülk sahibi ne bedel alır ne de önceden bilgilendirilir. Fiilen yapılan müdahalelerde taşınmaz kullanıma açılırken, hukuken yapılan müdahalelerde imar planlarında sınırlamalar getirilir. Her iki durumda da mülkiyet hakkı ihlal edilir.
Kamulaştırmasız el atma, kanuna aykırı ve mülkiyet hakkına doğrudan müdahale anlamına gelir. Ne var ki Türkiye’de kamu kurumlarının hala sıklıkla başvurduğu fiili uygulamalardan biridir.
Kamulaştırma ve Kamulaştırmasız El Atma Arasındaki Fark Nedir?
Kamulaştırma, kamu hizmeti amacıyla özel mülkiyete ait taşınmazların, bedeli ödenerek ve hukuka uygun prosedür izlenerek devralınmasıdır.
Kamulaştırmasız el atma ise aynı amaca hizmet etmek için, bu yasal prosedür atlanarak taşınmaza fiili ya da hukuki müdahalede bulunulmasıdır.
Yani biri yasal, diğeri haksız ve kanuna aykırı bir müdahaledir.
Kamulaştırmasız El Atmanın Türleri
1. Fiili El Atma
Kamu kurumu, hiçbir kamulaştırma kararı almadan doğrudan mülke girer, yapılar inşa eder, kullanım hakkını engeller veya alana el koyar.
Örnek: Belediyenin, bir vatandaşın arsasına asfalt dökerek orayı yol yapması.
2. Hukuki El Atma
Taşınmaz, imar planları ile konut alanından çıkarılıp yeşil alan, park, yol gibi kamusal amaçlarla sınırlanır ancak kamulaştırma yapılmaz.
Örnek: Arsanız imar planında “yeşil alan” olarak belirlenmiş ancak 5 yıl geçmesine rağmen size ödeme yapılmamış ve kamulaştırma yapılmamış.
Kamulaştırmasız El Atma Şartları
Aşağıdaki şartlar varsa kamulaştırmasız el atma söz konusudur:
-
Taşınmaz özel mülkiyete ait olmalıdır.
-
El atma idare (belediye, il özel idaresi, vs.) tarafından yapılmış olmalıdır.
-
Kamu yararı iddiasıyla hareket edilmiş olmalıdır.
-
Kamulaştırma işlemi yapılmamış ve bedel ödenmemiştir.
-
Mülkiyet hakkı, fiilen ya da hukuken kısıtlanmıştır.
Kamulaştırmasız El Atma Davası Nedir?
Kamulaştırmasız el atma davası, taşınmazına hukuksuz şekilde el konulan malikin, taşınmazın değeri kadar tazminat talep ettiği dava türüdür. Dava sonunda taşınmaz ya kamuya devredilir ve bedeli ödenir ya da idare mülkü terk etmeye zorlanabilir.
Açılabilecek Davalar:
Görevli ve Yetkili Mahkeme
-
Fiili el atma için: Asliye Hukuk Mahkemesi (adli yargı)
-
Hukuki el atma için: İdare Mahkemesi (idari yargı)
-
Yetkili mahkeme, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.
Zamanaşımı Süresi Var mı?
Fiili el atmalarda mülkiyet hakkına doğrudan müdahale olduğu için zamanaşımı süresi yoktur. Ancak tazminat hesaplamalarında bazı sınırlamalar olabilir. Hukuki el atmalarda ise imar planının kesinleştiği tarihten itibaren 5 yıl içinde kamulaştırma yapılmamışsa malik dava açabilir.
2025 Gelişmeleri: Anayasa Mahkemesi Kararı ve Uzlaşma Süreci
2019’da Anayasa Mahkemesi, kamulaştırmasız el atma davaları için zorunlu uzlaşma şartını iptal etti. Artık dava açmak için idareyle uzlaşma görüşmesi yapılması gerekmiyor. Malikler doğrudan mahkemeye başvurabiliyor.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
İmar planında yapılan değişiklikler sessiz şekilde mülk hakkınızı sınırlayabilir.
-
Her fiili müdahale açıkça görülmeyebilir. Belediyenin kazı yapması, sınır taşı koyması gibi işlemler de el atma sayılır.
-
Davalarda bilirkişi ile taşınmazın güncel rayiç bedeli belirlenir.
-
Gerekli belgeler (tapu, imar planı, hava fotoğrafları, yazışmalar) dava için kritik öneme sahiptir.
Kamulaştırmasız El Atma Dilekçesi Hazırlarken
Her dava somut olaya göre şekillenir. Bu yüzden sabit bir dilekçe yerine, taşınmazın durumu, müdahalenin türü, tarihleri ve hukuki deliller ayrıntılı şekilde sunulmalıdır. Dava dilekçesi yanlış hazırlanırsa dava reddedilebilir veya hak kaybı yaşanabilir.
Sonuç
Kamulaştırmasız el atma, mülkiyet hakkının açıkça ihlalidir. Kamu hizmeti gerekçesiyle yapılan bu tür müdahaleler, idarenin keyfi hareket etmesine yol açmamalıdır. Fiili veya hukuki el atma durumlarında bireyler, hukuki süreci gecikmeden başlatmalı ve haklarını aramalıdır. Bu tür karmaşık davalarda uzman bir avukatla çalışmak, sürecin doğru yönetilmesi ve kayıpların önlenmesi açısından kritik önem taşır.
Kamulaştırmasız El Atma Nedir Haklarınız Süreç ve Davalar (2025)
Tam Yargı Davası Nedir Nasıl Açılır [Güncel 2025 Rehberi]
