Karşılıksız Çek Nedir?
Karşılıksız çekten dolayı alacaklının şikayetçi olması durumunda, borçlu karşılıksız kalan çek bedelinin yanı sıra bir de adli para cezası ödemek zorunda olup, bu para cezasını süresinde ödeyememesi durumunda hapis cezası ile karşı karşıya kalmaktadır. Karşılıksız çek Türk Ticaret Kanununda ve Çek Kanununda düzenlenmiştir. Bir çekin karşılıksız olduğu gerekçesiyle ödenmediği durumlarda çekini ödeme için kanuni ibraz süresi içerisinde muhatap bankaya ibraz eden ve karşılıksız olduğunu yine kanuni süresi içerisinde tespit ettiren hamilin keşideci dahil müracaat borçlularına kambiyo senetleri hakkında özel takip usullerine göre başvurma hakkı da vardır.
TTK Madde 783
(1) Bir çekin düzenlenmesi için, muhatabın elinde düzenleyenin emrine tahsis edilmiş bir karşılık bulunması ve düzenleyenin bu karşılık üzerinde çek düzenlemek suretiyle tasarruf hakkını haiz olacağına dair muhatapla düzenleyen arasında açık veya zımni bir anlaşma bulunması şarttır. Ancak, bu hükümlere uyulmaması halinde senedin çek olarak geçerliliği etkilenmez.
(2) Düzenleyen, muhatap nezdinde çekin ancak bir kısım karşılığını hazır bulundurduğu takdirde, muhatap, bu tutarı ödemekle yükümlüdür.
(3) Muhatap nezdinde karşılığı kısmen veya tamamen bulunmayan bir çek düzenleyen kişi, çekin karşılıksız kalan bedelinin yüzde onunu ödemekle yükümlü olduktan başka, hamilin bu yüzden uğradığı zararı da tazmin eder.
Karşılıksız Çek Suçunun Oluşması Şartları
-Çekin vadesi gelmiş olmalıdır
-Çek süresi içerisinde ibraz edilmiş olmalıdır
-Çekin arkasına karşılıksızdır olduğu şerhi ilgili banka tarafından işlenmelidir
-Çek sahibi süresi içerisinde şikayet yoluna başvurmalıdır. (Öğrenmesinden itibaren 3 ay her halde 1 yıl)
Yukarıda sayılan bu şartlar yerine getirildiği takdirde çek düzenleyen kişi hakkında bazı yaptırımlar öngörülmüştür.
Karşılıksız Çek Keşide Etme Suçu
Karşılıksız çek keşide etme suçu 5941 Sayılı Çek Kanununun 5. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; “üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur”.
Kanun karşılıksız çek keşide etme suçunu şikâyete bağlamış olup, şikâyet mercii olarak da normal suçların aksine icra mahkemeleri gösterilmiştir. Buna göre karşılıksız kalan çekin hamilinin şikâyette bulunması durumunda İcra Ceza Mahkemesi’nce dosya açılmakta olup, karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren keşideci hakkında bu dosya üzerinden yargılama yapılmaktadır.
Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Kimler Fail Olabilir?
Karşılıksız çek düzeleme suçunun konusu çek karşılığını muhatap bankada bulundurma yükümlülüğüne aykırı davranmaktadır.
Karşılıksız çek düzenleme suçunun faili, çek hesabı sahibi olarak çeki keşide eden gerçek veya tüzel kişidir.
Çek Kanunu m. 5/2 uyarınca suçun faili aşağıda belirtilen kişiler olabilmektedir:
Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi ise bizzat kendisi.
Çek sahibi tüzel kişi ise tüzel kişi adına çek keşide edenler.
Karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda yönetim organıdır.
Ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileridir.
Karşılıksız çek düzenleme suçunda mağdur, çekin ibraz tarihinde çek bankaya ibraz edip karşılıksız çıkması sebebiyle zarara uğrayan gerçek veya tüzel kişidir.
Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunun Cezası Nedir?
Karşılıksız çek düzenleme suçuna ilişkin olarak, 3167 sayılı Kanun’un 16/1. maddesinde para cezası ve özgürlüğü bağlayıcı ceza olmak üzere iki farklı ceza yaptırımı öngörülmüştü. İşbu madde uyarınca, karşılıksız çeki keşide eden hesap sahipleri veya yetkili temsilcileri hakkında, çek bedeli tutarı kadar adli para cezasına ve çek hesabı açma yasağına hükmedilmekteydi.
3167 sayılı Kanun’dan farklı olarak, 5941 sayılı yürürlükteki Kanun’da karşılıksız çek düzenleme suçu için yalnızca adli para cezası ve güvenlik ya da koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı öngörülmüştür.
Karşılıksız Çek Düzenleme Suçunda Hapis Cezası Verilir Mi?
5941 sayılı Çek Kanununda 03.02.2012 tarih ve 28193 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 6273 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik ile karşılıksız çek suçundan kaynaklı olarak öngörülen adli ceza niteliğindeki hapis cezası kaldırılmıştır.
Şikayet Süresi
Karşılıksız çek suçunun takibi şikayete bağlıdır. Çek Kanunu’nun atfı ile şikayet süresi İİK’na göre belirlenir. İİK’nun 347. Maddesine göre şikayet süresi fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 3 ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren 1 yıldır.
Şikayet hakkının kullanılabilmesi için çekin usulüne uygun ibraz edilmiş olması gerekir. İbraz süreleri geçirilmiş çekler şikayete konu edilemez.
Karşılıksız Çek Mağdurları Ne Yapmalı?
Kişi bankaya müracaat edip elindeki çekin karşılığı olmadığını öğrendiği vakit, çek kimin adına düzenlenmişse, çekin hamili düzenleyen adına icra takibi başlatabilir. Çek bir kıymetli evrak niteliğini haiz olması sebebiyle ile kişi, borçlunun kendisinden mal kaçırmasından endişe içerisine bulunabilir. Bu endişeleri gidermek amacıyla kişi ihtiyati haciz kararı aldırtabilmektedir. İcra takibi çeki ciro eden kişi veya kişilere karşı başlatılmadır.
Kişi icra takibi yoluyla alacağını tahsil etme kararı aldığı vakit öncelikle aleyhinde icra takibi başlatacağı kişiye yönelik olarak bir bildirimde bulunulmalıdır. Bu bildirim, ödeme emri niteliğinde olduğu için borçluya süre verilir. Borçlu kişi 5 gün içerisinde ödeme emrine itiraz etmezse ise kendisi hakkında başlatılan icra takibi kesinleşmiş olur.
Sık Sorulan Sorular
Karşılıksız çek vermenin cezası nedir?
Karşılıksız çekten 5 yıl ceza alan ne kadar yatar?
Karşılıksız çek keşide etme suçu kalktı mı?
Karşılıksız çekte kimler sorumlu?
Karşılıksız çek suçu TCK
karşılıksız çek cezasından kurtulmanın yolu var mı?
Karşılıksız çek cezası kaç yıl
Çek Kanunu
Birden fazla karşılıksız çek
Karşılıksız çek yeni düzenleme
Karşılıksız çek şikâyet süresi 6 ay
Karşılıksız çek şikayet süresi
