İhtiyari ve Zorunlu Arabuluculuk
Arabulucu Kimdir?
“Arabulucu, Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş bulunan gerçek kişiyi” ifade eder.(6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu m.2/A)
Arabulucu, hukuk fakültesi mezunu ve mesleğinde en az 5 yıl kıdemi olan arabuluculuk eğitimini almış kişidir. Arabulucuların bu süreçteki görevi tarafların uyuşmazlıklarını ve menfaatlerini tespit ederek huzurlu ve sağlıklı bir ortamda görüşmelerin sürdürülebilmesini sağlamaktır. Arabulucu herhangi bir karar vermez veya uyuşmazlığın çözümüne dahil olmaz. Taraflar bu süreçte aralarında iletişim kurarak kendi çözümlerini üretirler.
Arabuluculuk Nedir?
Arabuluculuk; bir özel hukuk uyuşmazlığının tarafı olan kişilerin, özgür iradeleriyle seçtikleri tarafsız ve uzman bir üçüncü kişinin (arabulucu) hakemliğinde, dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Arabuluculuk, uyuşmazlığın mahkeme dışı, hızlı ve kesin bir şekilde çözülmesini amaçlayan bir usul hukuku kurumudur.
Arabuluculuk, “zorunlu arabuluculuk” ve “ihtiyari arabuluculuk” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:
Zorunlu Arabuluculuk: Bazı uyuşmazlıklar için mahkemeye dava açmadan önce arabulucuya gitme zorunluluğu vardır. Zorunlu arabuluculuk, bu uyuşmazlıklar açısından dava şartıdır. Yani, arabulucuya gitmeden açılan dava, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilir. Ticari davalar ve iş davalarına konu olan bazı talepler (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti, maaşlar vb.) zorunlu arabuluculuk kapsamına alınmıştır.
İhtiyari Arabuluculuk: İhtiyari arabuluculuk, tarafların bir arabulucuya gitme zorunluluğu olmadığı halde uyuşmazlığın çözümü için dava açmadan önce arabulucuya başvurmayı tercih etmesidir. Taraflar üzerinde tasarruf edebilecekleri her türlü özel hukuk uyuşmazlığıyla ilgili ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurabilir.
Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri
Unvanın kullanılması,
Taraflarla görüşme ve iletişim kurulması,
Görevin özenle ve tarafsız biçimde yerine getirilmesi,
Reklam yasağı,
Tarafların aydınlatılması,
Sicile kayıtlı olan arabulucular, arabulucu unvanını ve bu unvanın sağladığı yetkileri kullanma hakkına sahiptirler. Arabulucular, arabuluculuk faaliyeti sırasında bu unvanını belirtmek zorundadır. Arabulucu, tarafların her biri ile ayrı ayrı veya birlikte görüşebilir ve iletişim kurabilir. Arabulucular görevini özenle, tarafsız bir biçimde ve şahsen yerine getirir. Arabulucu olarak görevlendirilen kimse, tarafsızlığından şüphe edilmesini gerektirecek önemli hal ve şartların varlığı halinde, bu hususta tarafları bilgilendirmekle yükümlüdür. Bu açıklamaya rağmen taraflar, arabulucudan birlikte talep ederlerse, arabulucu bu görevi üstlenebilir yahut üstlenmiş olduğu görevi sürdürebilir. Müzakereler esnasında taraflar arasında eşitliği gözetmekle yükümlüdür.
Arabulucular, bu sıfatla görev yaptığı uyuşmazlıkla ilgili olarak açılan davada, daha sonra taraflardan birinin avukatı olarak görev üstlenemezler. Arabulucular, arabuluculuk faaliyetinin başında, tarafları arabuluculuğun esasları, süreci ve sonuçları hakkında gerektiği gibi aydınlatmakla yükümlüdürler. Arabulucuların iş elde etmek için reklam sayılabilecek her türlü teşebbüs ve harekette bulunmaları ve özellikle tabelalarında ve basılı kağıtlarında arabulucu, avukat ve akademik unvanlarından başka sıfat kullanmaları yasaktır.
İhtiyari Arabuluculukta Başvuru Süreci ve Zamanaşımı:
Uyuşmazlığa taraf olan kişilerin hem dava açılmadan önce hem de dava açıldıktan sonra ihtiyari arabulucuya başvurmaları mümkündür. Bu sebeple tarafların söz konusu başvuruda hemfikir olmaları durumunda, uyuşmazlığın her aşamasında başvuru yapma imkânı mevcuttur. Uyuşmazlığın taraflarından ikisinin ortak başvurusu üzerine sürece başlanabileceği gibi, tarafların biri, diğer tarafa teklifte de bulunabilir. Uyuşmazlığın tarafı olan kişinin, diğer tarafa yönelttiği bu teklifin 30 gün içerisinde cevaplanması gerekir. 30 gün içerisinde herhangi bir cevap verilmemesi durumunda, reddedilmiş kabul edilir. Yani ihtiyari arabuluculuk için zımni ret süresi 30 gün olarak bilinir.
İhtiyari ve Zorunlu Arabuluculuk
Arabuluculuk, kişiler arasında doğan çeşitli uyuşmazlıkları dostane yollarla ve müzakere ile çözme yöntemidir. Arabuluculukta amaç tarafları bir araya getirerek iletişim kurmalarını ve kendi çözümlerini üretmelerini sağlamaktır. Arabuluculuk süreci tarafsız ve bağımsız bir uzman olan arabulucu eşliğinde sürdürülür. Uyuşmazlıkların dava yoluna gidilmeden çözümlenmesini sağlama açısından usul ekonomisine destek veren bir kurumdur. Bu makalemizde arabuluculuğa dair merak edilen bilgilere değineceğiz.
Türk hukukunda 2013 yılından beri var olan arabuluculuk kurumu iki çeşittir:
ihtiyari arabuluculuk ve zorunlu arabuluculuk.
İhtiyari arabuluculukta, taraflar arasında üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri bir konudan doğan uyuşmazlıkla ilgili kanunen bir zorunluluk olmaksızın önce dava açmak yerine arabuluculuk yoluna başvurulur.
Zorunlu arabuluculukta ise taraflar arasındaki uyuşmazlıkla ilgili dava yoluna gidilmeden önce arabuluculuk başvurusu yapılması zorunludur. Bu uyuşmazlıklarda arabuluculuk bir dava şartıdır ve arabulucuya gidilmeden açılan davalar dava şartı yokluğu sebebiyle reddedilir.
Arabuluculuk kurumunun hukukumuza dava şartı olarak girmesi 01.01.2018 tarihli 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 3. maddesi ile gerçekleşmiştir. İlk olarak İş Mahkemelerinde dava şartı niteliğiyle uygulanmaya başlanan zorunlu arabuluculuk ilerleyen yıllarda ticari ve tüketici uyuşmazlıklara da getirilmiştir. Ceza davalarında ise arabuluculuk mevcut değildir. Bunun en bariz nedeni arabuluculuğun tarafların üzerinde tasarruf edebilecekleri konularda mümkün olmasıdır.
Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler?
Kişiler arasında uyuşmazlık çıktığında dava açılmadan önce veya dava sırasında taraflardan biri veya her ikisi arabuluculuk için başvuruda bulunabilmektedir. Arabuluculuk başvurusu adliyede bulunan arabuluculuk bürolarına yapılır. Arabuluculuk bürosunun olmadığı yerlerde ise görevli sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılmaktadır. Taraflar aralarında bir arabulucuda anlaşmışlar ise o kişi arabulucu olur; anlaşamamışlar ise arabulucu komisyon tarafından seçilir. Başvuru formunda uyuşmazlık ve tarafların bilgileri yer alır. Başvuru ulaştığında arabulucu her iki tarafa da davet mektubu gönderir ve görüşmeler fiziken veya internet ortamında gerçekleştirilir.
Sık Sorulan Sorular
Ihtiyari arabuluculuk ücreti kim öder?
Ihtiyari arabuluculuk süreci nasıl işler?
Kimler ihtiyari arabuluculuk yapabilir?
Ihtiyari arabuluculuk ücreti en az ne kadar?
Arabuluculuk aidatı 2024 ne zaman ödenir?
Ihtiyari arabuluculukta makbuz kesilir mi?
Arabuluculuk avukat ücreti ne kadar?
Arabuluculuk ücreti hesaplama yüzde kaç?
İşçi işveren ihtiyari arabuluculu
Zorunlu arabuluculuk yerine ihtiyari arabuluculuk
İs Hukukunda ihtiyari arabuluculuk
İhtiyari arabuluculuk ücret
Asliye hukuk mahkemesi zorunlu arabuluculuk
