Acele Kamulaştırma
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde tanımlanmış bir kavramdır. Bu kanunun ilk fıkrasına göre, Cumhurbaşkanı tarafından yurt savunması ihtiyacına veya aciliyetine karar verilen durumlarda veya özel kanunlarla belirlenen olağanüstü durumlarda, taşınmaz malların kamulaştırılması gerektiğinde, kıymet takdiri dışındaki işlemler geçici olarak ilgili idare tarafından tamamlanmak üzere, taşınmaz malın değeri yedi gün içinde mahkeme tarafından belirlenir ve mal sahibi adına yapılan davetiye ve ilanda belirtilen bankaya ödeme yapılmasıyla malın kamulaştırılmasına izin verilir.
Acele Kamulaştırma Usulü
İdare hukukuna göre,bir taşınmazın geçici ya da sürekli olarak idarenin mülkiyetinde bulunması kamu güvenliği, kamu sağlığı gibi kamu yararının kişilerin ayni haklarından daha üstün konumda bulunduğu durumlarda elzem ise, işbu taşınmazlar idarece kamulaştırılabilir. Kamulaştırma, bir idari işlem olup acil olduğunda Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde idarenin ‘’acele kamulaştırma’’ yapabileceği durumlar sayılmıştır. Buna göre;
- 3634 Sayılı Milli Müdafa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına
- Aceleliğine Cumhurbaşkanının karar verdiği hallerde
- Özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan malların kamulaştırılmasında idare acele kamulaştırma kararı verebilir.
Koşulları
Acele kamulaştırma koşulları yerine getirildikten sonra idare kişilerin mallarına el koyabilir. İstisnai bir kamulaştırma yöntemi olarak kabul edilen acele kamulaştırma ile idare kamulaştırmaya konu taşınmaza hemen el koyabilir.
Acele kamulaştırma kararı alındıktan sonra idare bu taşınmaz üzerinde hemen çalışma yapmaya başlayabilir. İdareye çok geniş yetkiler tanıyan bu işlemin yapılabilmesi için bazı koşulların oluşması gerekmektedir. Acele kamulaştırma kararının alınabilmesi için gerekli olan koşullar şunlardır:
- Yurt savunmasına yönelik ihtiyaçların oluşması,
- Özel kanunlar tarafından öngörülen olağanüstü durumların ortaya çıkması,
- Bakanlar kurulu tarafından alınmış kararlar.
Bedel Tespit Süreci
İdare tarafından görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesine başvurulması halinde ilgili mahkemece taşınmaz hakkında bir değer tespiti yapılır. Mahkeme tarafından 7 günlük süre içinde ilgili taşınmazın olduğu yere keşfe çıkılır. Bilirkişi Heyeti tarafından taşınmazın değerinin belirlenmesi istenir. Bedel tespiti yapılırken taşınmazın niteliğine göre emsalleriyle karşılaştırılarak bir sonuca varılır. Belirlenen bu bedel, taşınmazın nihai bedeli olmayıp gerçek bedel idarece el konulan taşınmazın olağan kamulaştırma işlemlerinin tamamlanmasıyla belirlenir. Mahkemenin tespit ettiği bedel, idare tarafından taşınmaz sahibi adına bankaya yatırılmalıdır. Fakat bu aşamada taşınmazın tescili hakkında mahkeme tarafından bir karar verilmez, verilen karar taşınmazın değerini tespittir. Taşınmazın nihai kıymeti ise Kamulaştırma Kanunu’nun 10. maddesinde de açıklandığı üzere Bilirkişi Kurulu tarafından belirlenir.
Kararı Alma Yetkisi Kime Aittir ?
Acele kamulaştırma kararı alma yetkisi, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçmeden önce, Bakanlar Kurulu’na ait bir yetki iken, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesi ile birlikte bu yetki Cumhurbaşkanlığı’na geçmiş olup; bu yetki danıştay kararları ve kanunlar çerçevesinde devredilemez bir yetkidir.
Kararın Yargılama Usulü
2019 kararına karşı İYUK madde 20/A gereğince ivedi yargılama usulü uygulanmaktadır. İYUK madde 20/A “İvedi yargılama usulü aşağıda sayılan işlemlerden doğan uyuşmazlıklar hakkında uygulanır:
a) İhaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemleri.
b) Acele kamulaştırma işlemleri.
c) Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları.
d) 12/3/1982 tarihli ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca yapılan satış, tahsis ve kiralama işlemleri.
e) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca, idari yaptırım kararları hariç çevresel etki değerlendirmesi sonucu alınan kararlar.
f) 16/5/2012 tarihli ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun uyarınca alınan Cumhurbaşkanı kararları.”
İvedi yargılama usulünde dava açma süresi 30 gündür, dava süresi Cumhurbaşkanı tarafından kararının Resmi Gazete’de ilan etmesi başlamaktadır. Dava dilekçesine karşı savunma süresi 15 gündür, haklı bir sebebin varlığı halinde istek üzerine bir defaya mahsus olmak kaydıyla 15 günü geçmemek üzere süre uzatılabilir. İvedi yargılama usulünde savunmaya cevap ve ikinci savunma dilekçesi bulunmamaktadır. Dosyanın tekemmülünden itibaren dava en geç 1 ay içinde karara bağlanmaktadır.
Kamulaştırma İşleminin İptali
Kamulaştırma davası olarak bilinen kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası belirttiğimiz gibi kamulaştırmayı yapan kurum tarafından açılabilecek bir dava olup bu davadaki konu kamulaştırma bedelinin belirlenmesidir. Ancak buna karşı kamulaştırmaya karşı çıkan malik de kamulaştırmanın iptali davası açabilir.
Malik, kamulaştırmada sakat bir durum olduğu talebiyle, örneğin kamu yararı bulunmadığı gerekçesiyle kamulaştırma kararının kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde iptal davası açabilir. Bu dava sırasında kamulaştırma davası hakimi herhangi bir işlem yapmaz.
Sık Sorulan Sorular
Acele kamulaştırmayı kim yapar?
Acele kamulaştırma bedeli nasıl alınır?
Kamulaştırma davalarında avukat yüzde kaç alır?
Acele kamulaştırmaya itiraz edilebilir mi?
Cumhurbaşkanı acele kamulaştırma kararları
Acele kamulastirma bedelinin bankadan çekilmesi
