Milletlerarası Özel Hukukta Tanıma Tenfiz

Milletlerarası özel hukuk, yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerinde uygulanacak hukuku, mahkemelerin milletlerarası yetkisini ve yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de geçerliliğini düzenler. 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) bu alandaki temel yasal çerçeveyi belirler.

1. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi

Tanıma ve Tenfiz Nedir?

Bir yabancı mahkeme kararının Türkiye’de hukuki geçerlilik kazanabilmesi için tanıma ve tenfiz davası açılması gerekir.

Tanıma (MÖHUK m.58): Yabancı mahkeme kararının kesin hüküm ve kesin delil niteliği taşımasını sağlar.
Tenfiz (MÖHUK m.50-59): Yabancı mahkeme kararının icra edilebilir hale gelmesini sağlar.

Önemli Şartlar:
✅ Yabancı mahkeme kararının kesinleşmiş olması gerekir.
✅ Karar, kamu düzenine aykırı olmamalıdır (MÖHUK m.5).
✅ Türkiye ile mahkeme kararını veren ülke arasında mütekabiliyet (karşılıklılık) bulunmalıdır (MÖHUK m.54).
✅ Tarafların savunma haklarına riayet edilmelidir (MÖHUK m.54/d).

Yetkili Mahkeme (MÖHUK m.51):

Genel Yetkili Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemeleri
Aile Hukuku ile İlgili Davalar: Aile Mahkemeleri
Yetki: Davalının Türkiye’deki yerleşim yeri mahkemesi, eğer bulunmuyorsa Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemeleri

2. Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi

Yabancı Hukukun Uygulanması (MÖHUK m.2)

Hâkim, Türk kanunlar ihtilâfı kurallarını ve yabancı hukuku re’sen uygular.
Yabancı hukukun belirlenmesinde taraflardan yardım istenebilir.
Tespit edilemeyen yabancı hukuk yerine Türk hukuku uygulanır.

Değişken İhtilaflar (MÖHUK m.3)

Yetkili hukuk, dava tarihindeki vatandaşlık, yerleşim yeri veya mutad meskene göre belirlenir.

Vatandaşlık Esasına Göre Yetkili Hukuk (MÖHUK m.4)

Vatansızlar ve mülteciler için yerleşim yeri hukuku uygulanır.
Çifte vatandaşlık durumunda Türk vatandaşı olan kişilere Türk hukuku uygulanır.

Kamu Düzenine Aykırılık (MÖHUK m.5)

Yabancı hukuk Türk kamu düzenine açıkça aykırıysa uygulanmaz, Türk hukuku devreye girer.

Türk Hukukunun Doğrudan Uygulanan Kuralları (MÖHUK m.6)

Yabancı hukuk uygulansa bile, Türk hukukunun doğrudan uygulanan kuralları dikkate alınır.

3. Özel Hukuk Alanlarında Uygulanacak Hukuk

Ehliyet (MÖHUK m.9):

Hak ve fiil ehliyeti, kişinin millî hukukuna tâbidir.
Tüzel kişilerin ehliyeti, idare merkezi hukukuna göre belirlenir.

Boşanma ve Ayrılık (MÖHUK m.14):

Eşlerin müşterek millî hukuku uygulanır.
Ayrı vatandaşlık durumunda müşterek mutad mesken hukuku, yoksa Türk hukuku uygulanır.

Evlilik Malları (MÖHUK m.15):

Eşler evlenme anında mutad mesken veya millî hukuklarını seçebilirler.
Seçim yapılmazsa müşterek millî hukuk, o da yoksa Türk hukuku geçerlidir.

Miras Hukuku (MÖHUK m.20):

Miras bırakanın millî hukuku uygulanır.
Türkiye’deki taşınmazlar için Türk hukuku geçerlidir.
Mirasçısız tereke Türkiye’de bulunuyorsa devlete kalır.

Aynî Haklar (MÖHUK m.21):

Taşınır ve taşınmaz mülkiyetinde, malların bulunduğu ülke hukuku uygulanır.

Fikrî Mülkiyet Hakları (MÖHUK m.23):

Koruma talep edilen ülkenin hukuku geçerlidir.

Sözleşmelerden Doğan Borçlar (MÖHUK m.24):

Taraflar açıkça hukuk seçimi yapabilirler.
Hukuk seçimi yapılmadıysa, sözleşmeyle en sıkı ilişkili ülke hukuku uygulanır.

Tüketici Sözleşmeleri (MÖHUK m.26):

Tüketicinin mutad mesken hukuku esas alınır.

İş Sözleşmeleri (MÖHUK m.27):

İşçinin mutad işyeri hukuku geçerlidir.

Haksız Fiiller (MÖHUK m.34):

Haksız fiilin işlendiği yer hukuku uygulanır.
Zararın meydana geldiği ülke hukuku da dikkate alınabilir.

Kişilik Haklarının İhlâli (MÖHUK m.35):

Zarar gören, mutad mesken hukuku ile zarar verenin işyeri hukukundan birini seçebilir.

Sonuç: Milletlerarası Özel Hukukta Tanıma, Tenfiz ve Uygulama Kuralları

Yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de geçerli olabilmesi için tanıma ve tenfiz davası açılmalıdır.
Mahkemeler, yetkili hukuku belirlerken Türk kanunlar ihtilâfı kurallarını uygular.
Kamu düzenine aykırılık ve doğrudan uygulanan kurallar dikkate alınarak hukuk seçimi yapılır.
Boşanma, miras, sözleşmeler, fikrî mülkiyet ve aynî haklar gibi alanlarda özel kurallar geçerlidir.

Eğer yabancı bir mahkeme kararının Türkiye’de tanınması veya uygulanması gerekiyorsa, uzman bir avukattan destek almak sürecin hızlı ve doğru yürütülmesini sağlayacaktır.