Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma
TCK 53 ile düzenlenen Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma hali bir ceza değil, ceza mahkumiyetine ek olarak verilen bir tedbirdir. İddianamede veya ceza davalarında çokça rastladığımız bu tedbir insanlar tarafından bir ceza hükmü zannedilmektedir. Ancak bu hüküm, verilen hapis cezası mahkumiyetinin kanuni sonucudur. Bu tedbir ile bazı hakları kullanmanız kısıtlanmış olacaktır. Kısıtlamalar, velayet ve vesayet yetkilerinden, siyasi parti yöneticiliği yapmaktan veya seçme ve seçilme hakkından yoksunluk gibi çeşitli tedbirlerdir. Belli haklardan yoksun bırakma tedbirine kasten işlenmiş suçlarda başvurulur.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen 53. maddenin en önemli özelliği, 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’ndan farklı olarak infaz tarihine kadar (bazı durumlarda ise infazdan belli bir süre sonrasına kadar) sınırlı olarak kabul etmiş olmasıdır. Bir başka anlatımla söz konusu süreler sona erdiği zaman söz konusu yasal hakların kullanımındaki yasak kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Önceleri olduğu gibi “Memnu hakların iadesi” yoluna başvurma zorunluluğu kalmamıştır.
Kasten işlenmiş bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkum edilen kişi;
Kamu görevi veya memuriyetten benzeri hizmetlerde istihdam edilemez.
Seçme ve seçilme ehliyetini kullanamaz.
Velayet hakkını kullanamaz, vesayet ve kayyımlığa ait hizmetlerde bulunamaz.
Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti yöneticisi veya denetçisi olamaz.
Kamu kurumu veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra edemez.
TCK 53 Madde Kapsamında Hangi Haklar Kullanılamaz?
Bu kapsamda yoksun bırakılacak haklar;
a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesi
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten veya denetçisi olmaktan,
b) Seçme ve seçilme ehliyetinden,
c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten.
Sanığa bu tedbirler mahkemenin takdiriyle değil aldığı mahkumiyet cezasının sonucu olarak uygulanmaktadır.
Şartları;
Kasıtlı bir suçun işlenmiş olması gerekir. İşlenen kasıtlı suçun yoksun olunacak olan haklarla ilgili olması gerekmemektedir.
Kişinin hapis cezasına mahkum edilmiş olması gerekmektedir. Cezanın süresi konusunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu bağlamda, suçlu bir gün bile olsa kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkum edilmişse TCK m.53/1’ de sayılan hak yoksunlukları kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.
Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 53. maddesi, kasten işlenen bir suçtan dolayı hapis cezasına mahkum olan kişilerin belli haklarını kullanmalarını yasaklayan bir güvenlik tedbiri düzenler. Bu tedbir, cezanın infazı tamamlanıncaya kadar devam eder ve üç farklı şekilde uygulanabilir:
1. Mahkumiyetin Kanuni Sonucu Olarak Yoksun Bırakılma (TCK m.53/1):
Kişi, kasten işlediği suçtan dolayı hapis cezasına mahkum olursa, aşağıdaki haklardan yoksun bırakılır:
Kamu görevi üstlenmek (TBMM üyeliği, devlet memurluğu vb.)
Seçme ve seçilme hakkı
Velayet hakkı, vesayet veya kayyımlık görevi
Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti yöneticisi veya denetçisi olmak
Kamu kurumu veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı icra etmek
2. Kötüye Kullanılan Hakların Yasaklanması (TCK m.53/5):
Birinci fıkrada sayılan hak ve yetkilerden birinin kötüye kullanılması suretiyle suç işlenirse, cezanın infazından sonra da bu hak ve yetkinin kullanılması belirli bir süre için yasaklanabilir. Bu süre, hapis cezası için cezanın yarısından bir katına, adli para cezası için ise hükümdeki gün sayısının yarısından bir katına kadar olabilir.
3. Mahkemenin Takdiriyle Yoksun Bırakılma (TCK m.53/6):
Belli bir meslek veya sanatın icrası ya da trafik düzenine aykırı davranışlar nedeniyle işlenen taksirli suçlardan mahkumiyet halinde, mahkeme 3 aydan az ve 3 yıldan fazla olmamak üzere bu meslek veya sanatın icrasını veya sürücü belgesinin geri alınmasını kararlaştırabilir.
