Fazla Çalışma (Mesai) Ücreti Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun Çalışma Süresi başlıklı 63. maddesi ‘’Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır…’’ hükmünü içermektedir. Haftanın çalışılan günlerinden kasıt ise hafta içidir. İlgili madde uyarınca bir hafta içerisinde toplam çalışma süresi 45 saati aşamaz. Aynı zamanda haftalık çalışma saati 45’e ulaşmasa dahi günlük çalışma saati 11,5 saati aşmamalıdır. Haftalık 45 ve her koşulda günlük 11,5 saati aşan çalışmalara fazla mesai adı verilir.
Fazla Mesai Kuralları Nelerdir?
Fazla mesainin hesaplanması ya da işverenden talep edilmesi için kurallarına hakim olunması gerekmektedir.
İşe girerken kabul ettiğiniz iş sözleşmelerindeki haftalık çalışma saatiniz 45 saatin altındaysa, belirlenen çalışma saatini aşan her çalışma fazla mesai olarak tanımlanır. Toplamda 45 saati aşmasına gerek olmaz.
Haftalık 45 saati aşan çalışmalar her zaman fazla mesainin kapsamı içerisine girecektir. Sözleşmelerde yer alsa dahi fazla çalışma söz konusu olmaktadır.
Bir işçinin fazla mesaisi haftalık 11 saatin üzerinde olamaz.
Çalışanların haklarını talep etmeden önce bu bilgileri iyi bir şekilde anlaması gerekmektedir. Ancak bu şekilde haklarını doğru bir şekilde talep etme şansını elde ederler.
Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir (İK m. 41 f. 7). Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma için bu onay aranmaz (Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği m. 9).
Fazla çalışma yapılamayacak işler
Sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde
Gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde
Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında
Fazla çalışma yaptırılmayacak işçiler (Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği m.8)
18 yaşını doldurmamış işçiler
Sağlıklarının elvermediği, hekim raporu ile belgelenen işçiler
Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler
Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler
Fazla Mesai (Fazla Çalışma) Ücreti Hesaplama
Fazla mesai ücret hesaplama için öncelikle brüt maaşı 225’e bölünerek saatlik brüt ücrete ulaşılmaktadır. Saatlik brüt ücret ise 1.5 ile çarpılarak saatlik olarak ödenmesi gereken fazla mesai ücreti tutarı elde edilir. Elde edilen sonuç ise fazla mesai saati ile çarpılır ve o ay için elde ettiği fazla mesai ücreti brüt olarak hesaplanır. Fazla mesai alacağı ücret niteliğinde olduğundan elde edilen brüt sonuçtan gelir vergisi, damga vergisi ve SGK prim kesintileri yapılarak net sonuç elde edilir.
Fazla mesai ücreti feshe bağlı alacaklardan olmadığı için geçmiş döneme ait yapılacak fazla mesai alacaklarında geçmiş döneminden ücreti üzerinden hesaplama yapılacaktır.
Fazla Çalışma (Mesai) Ücreti İspat
Fazla çalıştığını iddia eden işçi, fazla mesai iddiasını ispat etmek zorundadır. İşçi fazla çalışma iddiasını yazılı belgelerle ispat edebileceği gibi yazılı belge olmaması durumunda iddiasını tanık beyanlarıyla da ispat edebilir.
Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. İmzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği kabul edilir. İşyeri kayıtları, iş yerine giriş çıkışları gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Bununla birlikte yazılı belge olmaması durumunda tarafların tanık göstererek sonuca gidebileceği kabul edilir.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönünde ihtirazi kaydının bulunması durumunda fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bunun aksi durumunda ise ancak yazılı delille fazla çalışma alacağı ispatlanabilir.
İşçiye Zorla Fazla Mesai Yaptırılabilir Mi?
Fazla çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekmektedir. İşçinin onay vermemesi durumunda işveren tarafından işçiye fazla mesai yaptırılamaz. Bu nedenle işverenin işçiye zorla fazla mesai yaptırması mümkün değildir.
İşçi, fazla çalışma için verdiği onayı vermiş olsa dahi onayı geri alabilir. Fazla çalışmak istemeyen işçi, otuz gün öncesinden işverene yazılı bildirmek şartıyla verdiği onayı geri alabilir.
Fazla Mesai Ücretinde Zamanaşımı
Fazla mesai ücreti (fazla mesai alacağı), iş kanunlarımızın belirlediği özel bir zamanaşımı süresine tabidir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesinin 8. fıkrasında işçi ücretinin beş yıllık özel bir zamanaşımına tabi olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, tazminat niteliğinde olmayan ücret niteliği ağır basan işçilik alacakları için de Borçlar Kanunu’nun 147. maddesine göre beş yıllık zamanaşımı geçerlidir.
Bu durumda, işçilerin fazla mesai ücreti talepleri için bir zamanaşımı süresi vardır. İşveren, bu sürenin sona erdiğini iddia ederek zamanaşımı definde bulunabilir. Ancak, önemli bir nokta, bu zamanaşımı süresinin hak düşürücü nitelikte olmamasıdır. Yani, işveren, zamanaşımı süresinin dolması nedeniyle işçinin taleplerinin mahkemece dikkate alınmasını sağlayamaz. Zamanaşımı def’inin mahkemeye ileri sürülmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, zamanaşımı süresi geçmiş olsa bile işçi, geriye dönük olarak tüm fazla mesai ücretlerini talep edebilir.
Sık Sorulan Sorular
Fazla mesai ücreti ne demek?
1 saat fazla mesai kaç TL?
Fazla mesai ücret alacağı mıdır?
Fazla çalışma nedir iş hukuku?
2024 fazla mesai ücreti ne kadar?
Fazla mesai ücreti nasıl ödenir?
Fazla mesai ücreti nasıl ispatlanır?
Fazla mesai ücreti ödenmek zorunda mı?
%100 mesai nasıl hesaplanır?
